گرایش عمومی به استفاده از داروهای گیاهی و به طور کلی فرآورده های طبیعی در جهان به ویژه در سال های اخیررو به افزایش بوده است .مهمترین علل این گرایش را می توان اثرات داروهای شیمیایی از یک طرف و ایجاد آلودگی های زیست محیطی از سوی دیگر دانست .   

در ایران که یکی از هفت کشور آسیایی است که بیشترین گیاهان دارویی را دارند این گرایش وجود داشته است و در سه دهه گذشته شاهد روند رو به رشد مردم در زمینه استفاده از این داروهای گیاهی و احیای طب سنتی هستیم .
براساس آمار موجود در کشورمان نیز بیش از ??? نوع داروی گیاهی وجوددارد و منشا اصلی آنها گیاهان هستند.
جایگاه داروهای گیاهی از یک سال پیش در کشور با تحولات علمی- تخصصی نظام مندتر شده است. تشکیل ستاد گیاهان دارویی و طب ایرانی، تاسیس دانشکده طب سنتی، ایجاد درمانگاه ها و مراکز تحقیقاتی و آموزش تخصصی گروهی از پزشکان و داروسازان نمادی از تحول و نظام مندی نسبت به جایگاه طب سنتی ایران و درمان دارو گیاهی است.
امروزه تخمین زده می شود که ?? هزار گیاه دارویی در سراسر جهان وجود داشته باشد و تاکنون ???? داروی گیاهی توسط صنایع دارویی جهان ساخته و به بازار عرضه می شود .
این بخش از منابع طبیعی قدمتی همپای بشر دارند و یکی از مهمترین منابع تامین غذایی و دارویی بشر درطول نسل ها بوده اند.
طبق براوردها در حال حاضر ??? هزار گیاه گلدار یا دانه دار در زمین یافت می شود و تاکنون ??? هزار گیاه در جهان شناسایی شده اند .
قاره امریکا با دارا بودن ??? هزار گونه گیاهی از جمله منابع غنی گیاهان در جهان است و این در حالی است که قاره اسیا دارای ??? هزار گونه گیاهی است در بین کشورهای اسیایی بیشترین تعداد و تنوع گونه ها متعلق به کشور های چین ، اندونزی ، هند ، برمه ، تایلند ، مالزی و ایران است .
در حال حاضز استفاده از گیاهان دارویی در موارد مختلف همچون طب کنونی ، طب سنتی یا بهتر بگوییم طب مزاجی یا طب اخلاطی کاربرد دارند .
دکتر “مهراد کریمی ” پزشک عمومی و دانشجوی دکترای تخصصی طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد نحوه استفاده از گیاهان دارویی در علم پزشکی گفت : در حال حاضر گیاهان دارویی در موارد مختلفی استفاده می شوند که در اولین مورد می توان به استفاده از انها در طب کنونی اشاره کرد .
وی توضیح داد : هم اکنون طب کنونی از ابزار گیاهان دارویی بهره می برد و به طور مثال یکی از داروهای رایج برای درمان سرطان سینه، دارویی است که ازگیاه” تک سرخ “و یا”سرخدار ” تهیه می شود که اساس این دارو گیاهی است و یا استفاده از گیاه ” خله ” در داروهایی که برای درمان بیماری های تنفسی و حساسیتی کاربرد دارند. این داروها گیاهی هستند ولی به شکل صناعی و یا شیمیایی ساخته شده اند.
دکتر کریمی ادامه داد : نوع دوم استفاده از گیاهان دارویی این است که براساس تعاریف طب کنونی از محصولات گیاهی استفاده کنیم. برای مثال برای درمان عفونت های تنفسی پزشکان عصاره گیاه اویشن را به بیمار تجویز می کنند . در این زمینه از گیاه به عنوان منبع دارو استفاده می شود .
وی یادآور شد ایران یکی از منابع غنی گیاهان دارویی را دارد که بهترین مثال برای آن گیاه “خار مریم “است که گیاهی منحصر به فرد است و برای بیماری های کبد مورد استفاده قرار می گیرد .
گیاهان دارویی در طب سنتی
بهره مندی طب کنونی از گیاهان دارویی چه در عرصه تهیه داروهای مختلف و چه به صورت مستقل همچون استفاده از آنها به شکل فراورده های دارویی حائز اهمیت است.
به اعتقاد دکتر کریمی استفاده از داروهای گیاهی در طب سنتی با طب کنونی و نحوه فراوری گیاهی در طب سنتی شبیه طب کنونی متفاوت و جداست ولی می توان این دو را با هم تطبیق داد.
دکتر کریمی در عین حال تاکید کرد که داروهای ترکیبی که در طب سنتی استفاده می شود در داروخانه ها موجود نیست و باید به دستور پزشک این داروها برای استفاده بیمار تهیه شود .
وی افزود : دانش پزشکی باید با طب سنتی در استفاده از گیاهان دارویی همراه باشد زیرا در گذشته نیز تشخیص بیماری توسط ” حکیم ” انجام می شده است و عطاری ها تنها نسخه را تهیه و به بیمار ارایه می کردند و در واقع حق تجویز دارو و یا درمان بیمار را نداشتند .
وی افزود:درصورتی که علم و دانش پزشکی همراه با طب سنتی نباشد به مردم آسیب می رسد و برای همین هم در حال حاضر به ندرت عطاری هایی در کشور وجود دارند که دانش لازم را برای درمان بیمار را دارند .
استفاده از داروهای گیاهی در ایران و جهان
بیش از ??درصد مردم آلمان و بلژیک و ??درصد مردم انگلیسی تمایل به استفاده از درمان های طبیعی گیاهی دارند.
همچنین بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی بالغ بر ??درصد مردم جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه و نواحی فقیر و دور افتاده عمده ترین نیازهای درمانی خود را از گیاهان دارویی تامین می کنند.
قابل توجه این که چین به عنوان پرجمعیت ترین کشور دنیا در دو دهه اخیر بزرگترین کشور صادرکننده داروی گیاهی در جهان بوده است و مقام اول را دارد. از سوی دیگر بیش از ??درصد سلامت مردم چین وابسته به طب سنتی- گیاهی گزارش شده است.
در ایران نیز گیاهان دارویی متنوعی وجوددارد که به اعتقاد بسیاری از پزشکان و کارشناسان علوم گیاهی می توان از انها در چرخه درمان استفاده کردو بر ای مثال گران ترین گیاه جهان یعنی زعفران در ایران می روید.
دکتر کریمی در این مورد گفت که استفاده از گیاهان دارویی در کشورمان و رویکرد مردم به طب سنتی از نظر سیاسی و اجتماعی در طول تاریخ به ویژه در دوران پهلوی اول دچار اختلال شد .
وی گفت : در واقع در ان دوران روند آموزش این طب ، ترویج این علم و پیرو آن استفاده از گیاه درمانی در سایه سیاست دچار مشکلاتی شد که خوشبختانه امروز پس از گذشت سال ها مردم مجددا به دانش بومی روی آورده اند و رشته طب سنتی از چهار سال قبل در دانشگاه تدریس می شودو با فارغ التحصیل شدن دانشجویان این رشته طب سنتی به صورت دانشگاهی و آکادمیک به مردم ارایه می شود .
با وجودی که دانش اموختگان رشته طب سنتی در راه ورود به جامعه هستند و این امر نوید رویکرد بیشتر مردم به استفاده از گیاهان دارویی را می دهد ولی باید داست که طب سنتی همچون طب کنونی در همه زمینه ها کارساز نیست .
هرچند که طب سنتی ایران دارای اشکالاتی است و روش های ان می تواند در در مان برخی از بیماری ها موثر نباشد، با این حال قابلیت های درمانی طب سنتی ایران در مقایسه با طب سنتی دیگر کشورها بسیار زیاد است .